GCC nima ?

GCC nima va nima uchun kerak ?

GCC (GNU Compiler Collection) — bu ochiq manbali dasturlash tillari uchun kompilyatorlar to‘plami bo‘lib, C, C++, Objective-C, Fortran, Ada, Go va boshqa ko‘plab tillarni qo‘llab-quvvatlaydi. GCC dasturchilar uchun juda muhim vosita hisoblanadi, chunki u kodni mashina tiliga (bajariladigan kodga) aylantirib beradi, bu esa dasturiy ta'minotni samarali va to‘g‘ri bajarilishiga yordam beradi.

GCC dasturchilar orasida keng qo‘llaniladi, chunki:

• Ochiq manba: Bepul foydalanish mumkin va keng hamjamiyat tomonidan rivojlantiriladi.

• Ko'p platformali qo'llab-quvvatlash: GCC Linux, Windows, macOS va boshqa ko‘plab operatsion tizimlar uchun mos keladi.

• Ko‘p tildagi qo‘llab-quvvatlash: Bir nechta mashhur dasturlash tillarini kompilyatsiya qilish imkonini beradi.

• Optimallashtirish imkoniyatlari: GCC kompyuter resurslarini samarali ishlatish uchun kodni optimallashtirish imkoniyatlariga ega, shuning uchun dasturlar tez va kamroq xotira talab qiladi.

• Tuzatish vositalari: Dasturlash xatolarini aniqlashda yordam beruvchi diagnostic va debugging vositalarini taqdim etadi.

GCC — ko‘p platformali dasturlarni ishlab chiqishda asosiy vositalardan biri bo‘lib, uning yordamida siz bir platformada yozilgan dasturiy kodni boshqa platformalarda ham samarali ishlatishingiz mumkin.

Linux da GCC o‘rnatilishi

Debian asosidagi distributsiyalar uchun (Ubuntu kabi)

Debian va Ubuntu kabi distributsiyalarda GCC ko'pincha oldindan o'rnatilgan bo'ladi. Agar u mavjud bo'lmasa, quyidagi buyruqlar yordamida o'rnatishingiz mumkin:

sudo apt update
sudo apt upgrade
sudo apt install build-essential

Ushbu buyruqlar tizimingizni yangilaydi va GCC hamda boshqa muhim dasturlash vositalarini o'rnatadi.

RPM asosidagi distributsiyalar uchun (CentOS va Fedora kabi)

RPM asosidagi distributsiyalarda GCC-ni quyidagi buyruqlar orqali o'rnatish mumkin:

sudo yum check-update
sudo yum upgrade
sudo yum install gcc

Bu buyruqlar sizga GCC-ni o'rnatishga va tizimingizda mavjud bo'lgan versiyani yangilashga yordam beradi.

GCC-ni manbadan o'rnatish

Agar siz GCC ning ma'lum bir versiyasini o'rnatmoqchi bo'lsangiz yoki o'zingiz kompilyatorni sozlashni xohlasangiz, uni manba kodidan o'rnatishingiz mumkin. Buning uchun quyidagi bosqichlarni bajaring:

1. GCC manba kodini yuklab oling:

   wget http://ftp.gnu.org/gnu/gcc/gcc-9.2.0/gcc-9.2.0.tar.gz

2. Yuklab olingan arxivni oching:

   tar xf gcc-9.2.0.tar.gz

3. Ochilgan katalogga kirib, build jarayonini sozlang:

   cd gcc-9.2.0
   ./configure --disable-multilib --enable-languages=c,c++

4. GCC ni yig‘ing va o‘rnating:

   make -j$(nproc)
   sudo make install

Bu amallar orqali siz GCC ning o'zingiz xohlagan versiyasini o'rnatishingiz mumkin.

GCC-ni ishlatish va tekshirish

GCC o'rnatilgandan so'ng, uni quyidagi buyruqlar yordamida sinab ko'rishingiz mumkin:

1. Oddiy C dasturini kompilyatsiya qilish:

   gcc hello.c -o hello

Bu buyruq sizning hello.c faylingizni kompilyatsiya qilib, hello nomli bajariladigan fayl yaratadi. Uni quyidagi buyruq yordamida ishga tushirishingiz mumkin:

```bash
./hello
```

2. GCC versiyasini tekshirish:

```bash
gcc --version
```

Bu buyruq orqali siz o'rnatilgan GCC versiyasini ko'rishingiz mumkin.

GCC muqobillari

GCC C dasturlash tili uchun juda mashhur bo‘lsa-da, boshqa kompilyatorlar ham mavjud:

1. Clang: Bu LLVM kompilyator to‘plamining old qismi bo‘lib, tezkor va standartlarga mos kompilyatsiya qilishni taklif qiladi.

   • Clang ni o'rnatish:

     sudo apt-get install clang

   • Clang yordamida dasturni kompilyatsiya qilish:

     clang hello.c -o hello

2. Intel C++ Compiler: Agar siz Intel apparatiga moslashgan dastur ishlab chiqayotgan bo‘lsangiz, Intel C++ Compiler’ni ishlatishingiz mumkin.

3. TinyCC: Bu juda yengil va ixcham kompilyator bo‘lib, tez kompilyatsiya qilish uchun mo‘ljallangan, lekin u GCC kabi to‘liq funksiyaga ega emas.

Makefile va GCC

Katta loyihalarda GCC ni ishlatishni soddalashtirish uchun Makefile dan foydalanishingiz mumkin. Bu orqali siz bir nechta fayllarni avtomatik ravishda kompilyatsiya qilish jarayonini boshqarishingiz mumkin.

Oddiy Makefile misoli:

all: hello

hello: hello.c
    gcc -o hello hello.c

clean:
    rm hello

Yuqoridagi Makefile fayli "hello" dasturini yaratadi va "clean" maqsadi yordamida bajariladigan faylni o‘chirib tashlaydi.

GDB bilan tuzatish

Kompilyatsiyadan keyin xatolarni topish uchun GDB (GNU Debugger) dasturidan foydalanish mumkin. GDB yordamida dastur bajarilayotganda uning holatini kuzatish mumkin.

Misol:

gcc -g hello.c -o hello
gdb hello

Valgrind yordamida xotira xatolarini aniqlash

Valgrind — bu dasturdagi xotira oqishlarini va xotiraga oid xatolarni topishga yordam beradigan vosita. Uni ishlatish misoli:

valgrind --leak-check=yes ./hello

Qo'shimcha resurslar

GCC va boshqa vositalar haqida ko'proq ma'lumot olish uchun quyidagi resurslarni o'rganib chiqishingiz mumkin:

1. GNU GCC Documentation

2. Linux Programming with GCC

3. GDB Debugger Documentation

Winodws uchun rasmiy web sahifaga kirib yuklab olishiz mumkin bularni.

https://gcc.gnu.org/install/binaries.html shu veb sahifaga kirib olishingiz mumkin.